چهارمین کرسی آزاداندیشی با موضوع "محصولات تراریخته: فرصت‌ها، تهدیدها و راهکارها" روز دوشنبه بیست‌وچهارم دی ماه ۱۳۹۷ به همت معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه و انجمن علمی دانشجویی مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی در دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی برگزار شد.

دکتر علیرضا زبرجدی عضو هیأت علمی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه رازی در این نشست، امنیت غذایی را از معیارهای توسعه انسانی دانست و موجودبودن، عرضه غذای سالم و کیفی، سهولت دسترسی و قدرت خرید را از ارکان امنیت غذایی برشمرد.

دکتر زبرجدی برخورداری از منابع و اتخاذ سیاست‌های مطلوب را دو راهکار برای دستیابی به امنیت غذایی دانست و افزود: امروزه امنیت غذایی به‌عنوان یکی از اهداف مهم، سرلوحه برنامه‌های دولت‌ها قرار گرفته است.

وی بحران کمبود تولیدات کشاورزی، تغییر اقلیم، گران‌شدن روزافزون موادغذایی را از معضلات جامعه بشری دانست و گفت: استفاده از تراریخته‌ها برای حل مشکل امنیت غذایی اگرچه تنها راه‌حل نیست اما یکی از راهکارها برای دستیابی به این هدف است.

دکتر زبرجدی استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک و دستاورد آن را امری ضروری در عصر حاضر دانست و بیان کرد: البته فناوری‌ها به‌تنهایی معجزه نمی‌کنند. استفاده از تراریخته‌ها در کنار عملیات کشاورزی مناسب بهترین نتیجه را خواهد داشت.

وی سود کشاورزان، کاهش مصرف آفت‌کش‌ها، افزایش عملکرد محصولات، کمک به محیط‌زیست و جلوگیری از تغییر کاربری اراضی را فرصت‌های پذیرش تراریخته‌ها دانست و گفت: سرمایه‌گذاری عمومی ناکافی در تحقیق و توسعه زیست‌فناوری، برچسب‌گذاری اجباریGMO‌ها، زیرساخت ضعیف مانع گسترش تکنولوژی و نوآوری چالش‌های تجاری‌سازی گیاهان تراریخته هستند.

دکتر زبرجدی استفاده از رسانه‌های ارتباط جمعی و فضای مجازی، فرهنگ‌سازی تولید و مصرف تراریخته‌ها، کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی و فیلم‌های ترویجی، برگزاری همایش‌ها و سمینارهای علمی و توجه ویژه به ایمنی زیستی و عمل به آن را از عوامل مؤثر در بکارگیری گیاهان تراریخته عنوان کرد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه یادآور شد: مهندسی ژنتیک از سال ۱۹۷۰ به صورت هدفمند ظهور کرد و دانشمندان به‌صورت هدفمند موجودات را دستکاری ژنتیک کردند.

در ادامه دکتر دانیال کهریزی عضو هیأت علمی گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی دانشگاه رازی اظهار داشت: همه ما نگران سلامت جامعه هستیم، موضوعی که باید به آن بپردازیم تراریخته‌های ساخت داخل است اما باید توجه داشت که فناوری‌های جدید همواره مخالفانی دارد و فناوری هراسی همیشه وجود داشته است.

وی بیان کرد: ما در کشور فناوری‌های هسته‌ای، فضایی، شبیه‌سازی حیوانات، سلول‌های بنیادی و... را داریم و حساسیتی بر این فناوری‌ها نیست و آن‌ها را جزو افتخارات نظام می‌دانیم اما فناوری تراریخته که فناوری پیچیده‌ای است را به‌عنوان افتخار نظام مطرح نکردیم.

دکتر کهریزی با اشاره به بحث‌های افراطی و تفریطی در خصوص محصولات تراریخته گفت: از دلایلی که سبب شده از این فناوری در کشور چندان استفاده نشود این است که بحث تراریخته‌ها دست افراد سیاسی افتاده، عده‌ای تراریخته‌ها را صددرصد قبول دارند و عده‌ای نیز هستند که به هر نحو می‌خواهند تراریخته را خراب کنند و به صورت غیرمنطقی در جامعه هراس ایجاد می‌کنند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه با یادآوری اینکه تراریخته طبیعی از میلیون‌ها سال پیش وجود داشته و ۳۰ درصد ژن انسان ویروسی است، افزود: انتقال ژن‌ها اساس تنوع است و تنوع اساس حفظ بقای موجودات زنده است.

وی اظهار کرد: ۲۵ سال است که در کشور ما محصولات تراریخته مصرف می‌شود و واردات هم داشتیم، در دهه ۷۰ بحث تراریخته مطرح نشد اما از چهار سال پیش که خواستند اولین محصولات تراریخته را معرفی و وارد بازار کنند اعتراضات شروع شد.

دکتر کهریزی همچنین بیان کرد: از دلایل دیگری که سبب شده تا از این فناوری در کشور چندان استفاده نشود این است که منافع اقتصادی بسیاری از افراد به خطر افتاد.

وی با اشاره به اینکه عمده محصولات تراریخته توسط"فائو" و "FDA" تایید شده است، گفت: اجازه ندهیم افرادی با مخالفت‌های غیرعلمی جامعه ما را از این فناوری محروم کنند.

در ادامه دکتر یاسر شهبازی دانشیار گروه علوم پایه و پاتوبیولوژی و مدیر پژوهشی دانشگاه رازی، تضارب آراء را از اهداف کرسی‌های آزاداندیشی دانست و گفت: بنده دیدگاه افراطی و سیاسی ندارم و به‌عنوان متخصص در این نشست صحبت می‌کنم.

وی با ادامه توضیحات اظهار داشت: بحث محصولات تراریخته از دهه ۱۹۷۰ میلادی شروع شد و به این سمت و سو رفت که محصولاتی تولید شود که نیاز به سم کمتری داشته باشد.

دکتر شهبازی بیان کرد: عمده کار در بحث محصولات تراریخته این است که یک ژن مقاومت را در DNA یک موجود هدف وارد می‌کنند مثلا بذر ذرت یا سویا و آن محصول نسبت به آفاتی که می‌تواند آن را تحت تاثیر قرار دهد مقاومت پیدا می‌کند و دوم اینکه آن گیاه نسبت به آفت‌کش‌های موجود در بازار مقاومت پیدا می‌کند.

این مسئول اظهار داشت: ۴۰ سال زمان نیاز است تا بتوان سرطانزا بودن یک محصول را ثابت کرد، برای این مهم پیشنهاد می‌شود یک مدرسه ابتدایی را انتخاب کرد و تحقیقات را تا ۴۰ سال جلو ببریم و صرفا روند کوتاه‌مدت یا ۶ ساله نمی‌تواند سرطانزا بودن یا نبودن یک محصول را ثابت کند.

وی به سونامی سرطان در کشور و به‌ویژه استان کرمانشاه اشاره کرد و گفت: بر اساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، بیش از  دوسوم سرطان‌های کشور منشأ غذایی دارد و یکی از راه‌های ورود آن همین محصولات تراریخته است.

در پایان پنل پرسش و پاسخ در این نشست برگزار شد.