نشست علمی-فرهنگی "آسیب‌شناسی بارش‌های سیل‌آسای اخیر" امروز دوشنبه ۲۶ فروردین ماه ۱۳۹۸ به همت معاونت فرهنگی و اجتماعی و معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه، با حضور فضل الله رنجبر فرماندار کرمانشاه، مهندس بالایی مدیر کل مدیریت بحران استان و سایر مدیران استان، دانشجویان و اساتید، در تالار فرهنگ و ادب دانشکده ادبیات و علوم انسانی برگزار شد.

دکتر علی‌اکبر محسنی رئیس شورای هماهنگی فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی استان کرمانشاه در ابتدای این نشست، اظهار داشت: داشتن احساس مسئولیت اجتماعی کارکرد ذاتی دانشگاه‌ها است  و دانشگاه باید پیشتاز صداقت و بیان حقایق و واقعیت‌ها باشد.

وی با استناد به آیات و روایات اسلامی، مصائب و بلایا را از تبعات شیوع فساد در جوامع دانست و افزود: اگر اقدامات و کردار و رفتار مردم خیرخواهانه باشد، رزق و روزی و برکت و شفقت و مهربانی بر آن ملت حاکم می‌شود.

معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه رازی با اشاره به وقوع سیلاب‌های اخیر در برخی از استان‌های کشور، تأکید کرد: مشکلات و بحران‌های اینچنینی در کشور را باید با اتحاد و انسجام و همدلی و همراهی حل کنیم.

دکتر محسنی بیان کرد: باید یک شوک فرهنگی به پیکره رفتارها و پندارها و گفتارهای مردم وارد شود و دیانت و معنویت  ترویج یابد.

در ادامه دکتر حسن ذوالفقاری عضو هیأت علمی گروه جغرافیا دانشگاه رازی در خصوص "ابعاد اقلیمی بارش‌های سیل آسای اخیر در ایران" به ایراد سخنرانی پرداخت.

دکتر ذوالفقاری بیان کرد: سیل ابعاد و جنبه‌های متعددی دارد و عوامل طبیعی و انسانی گوناگونی در رخداد این مخاطره دخالت دارند. بدیهی است که  نگرش تک بُعدی به این رخداد بسیار پیچیده طبیعی-انسانی به هیچ‌وجه کارساز نیست.

وی با اشاره به رخداد سیل اخیر در برخی از استان‌های کشور گفت: بر اساس گزارش پژوهشکده اقلیم‌شناسی وابسته به سازمان هواشناسی کشور، از ۲۶ اسنفد ۱۳۹۷ تا ۱۲ فروردین ۱۳۹۸، سرتاسر ایران تحت تاثیر چند سامانه نسبتاً قوی و قدرتمند بارشی قرار گرفت که منجر به وقوع بارش‌های سنگین و سیلاب‌های کم‌سابقه در مناطق حاشیه دریای خزر، غرب و جنوب غرب ایران شد.

دکتر ذوالفقاری گفت: بارش‌ها عمدتاً در روز دوشنبه ۱۱ فروردین ۱۳۹۸ رخ دادند و بر اساس برآوردها بین ۸۵ تا ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب در جریان این بارش‌های سنگین و گسترده در سطح کشور ریزش نموده است.

در ادامه، دکتر آرش آذری عضو هیأت علمی گروه مهندسی آب دانشگاه رازی در خصوص "سیلاب و چالش‌های پیش روی آن" سخنرانی کرد.

وی افزود: هر اتفاق طبیعی غیرمترقبه و در موارد ناگهانی که موجبات تضعیف و نابودی توانمندی‌های اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی مانند خسارات جانی و مالی، تخریب تأسیسات زیربنایی و منابع اقتصادی جامعه را فراهم آورد به عنوان بلایای طبیعی تعریف می‌شود که از مصادیق بارز آن می‌توان زلزله، سیل، خشکسالی، پیش روی آب دریا، آتشفشان، لغزش لایه‌های زمین، رانش، طوفان و آفات طبیعی نام برد.

دکتر آذری بیان کرد: در ۵ دهه اخیر بیش از نیمی از کل خسارات ناشی از بلایای طبیعی در جهان مربوط به خسارات سیلاب‌ها می‌باشد.

وی بارش باران‌های شدید و گاهی پی در پی و توام با ذوب برف را علت اصلی وقوع سیل‌های دوره‌ای دانست و گفت: احداث ویلا و جاده در ارتفاعات مشرف به شهرهای مناطق کوهستانی، تخریب جنگل و مراتع طبیعی، ساخت و ساز در حواشی رودخانه، عدم لایروبی رودخانه و مسیل‌ها، بهره برداری غیراصولی از رسوبات رودخانه‌ها از دیگر دلایل است.

دکتر آذری افزود: از درس‌هایی که باید از سیل ۹۸ آموخت می‌توان به لزوم طراحی سامانه هشدار سیل آنلاین، مدیریت هوشمند بحران‌های طبیعی، بروزرسانی نقشه‌ها، تجزیه و تحلیلی تصاویر ماهواره‌ای، ارتقای خدمات بیمه‌ای در خصوص سیل، اصلاح قوانین و تجدیدنظر در مجوزهای ساخت اشاره کرد.

در ادامه، دکتر فیروز مجرد عضو هیأت علمی گروه جغرافیا دانشگاه رازی در خصوص"مروری بر جریان های سطحی کرخه با تاکید بر حوزه کشکان"  سخنرانی کرد.

وی با اشاره به دلایل وقوع سیلاب اخیر گفت: جانمایی نامناسب و عدم رعایت حریم‌های رودخانه‌ای از دلایل آن است، توپوگرافی خشن و دره‌های طولانی در امتداد چین‌های زاگرس، طراحی نامناسب پل‌ها، آبگذرها و کانال‌ها با توجه به دوره های بازگشت سیل،

توسعه سکونتگاه‌های شهری، روستایی، جاده‌ها، خطوط آهن، اراضی زراعی و... در حریم‌های رودخانه‌ای و سیل‌گیر از دیگر دلایل است.

دکتر مجرد بهترین و موثرترین راهکار را انجام مطالعات مکانیابی به منظور احتراز از پهنه‌های سیل‌گیر دانست و گفت: تهیه اطلس پهنه‌های سیل‌گیر با دوره‌های بازگشت متفاوت به تفکیک حوضه و پرهیز از ساخت و ساز و سایر فعالیت‌ها در آن و لحاظ این پهنه‌ها در طرح‌های جامع شهری و روستایی و سایر فعالیت‌های عمرانی و کشاورزی حائز اهمیت است.

وی ساخت پل‌ها و کانال‌های مستحکم با توجه به دوره‌های بازگشت سیلاب و تمام ابعاد فنی، اخذ تضمین حقوقی از پیمانکاران، استفاده از پیمانکاران مجرب در ساخت پل‌ها و سازه‌های دیگر را مورد تأکید قرار داد.

دکتر مجرد با تأکید بر اینکه باید علم مخالفت با سدسازی در کشور پایین بیاید، گفت: جلوگیری از سیلاب، انتقال آب درون حوضه‌ای و بخصوص برون حوضه‌ای و تولید برق از جمله مزایای سدها است.

در ادامه دکتر مرتضی پوررضا عضو هیأت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی در خصوص "نقش پوشش گیاهی و عملیات آبخیزداری در کنترل سیلاب" سخن گفت.

وی در تعریف حوزه آبخیز افزود: منطقه‌ای با مرزهای هیدرولوژیکی طبیعی که به یک نقطه خاصی در رودخانه یا دریاچه و منبع آبی ختم می‌شود یک آبخیز مجموعه‌ای است از منابع آب  سطحی و زیرزمینی، خاک، پوشش گیاهی، حیات وحش و همچنین انسان و اثرات و فعالیت‌های آن که همگی در یک رابطه تنگاتنگ با یکدیگر قرار دارند.

دکتر پوررضا افزود: حوزه آبخیز یک واحد اکولوژیک است که روابط متقابل اجزای آن و عملکرد آنها در بهره برداری از اراضی و توسعه منابع آب و خاک مهم می باشد. حوزه آبخیز واحد برنامه ریزی منابع آب است و امکان محاسبه بیلان آبی را فراهم می‌کند.

وی دخل و تصرف غیرمجاز در بستر و حریم رودخانه، تخریب پوشش گیاهی، تغییر کاربری جنگل‌ها و مراتع به اراضی کشاورزی و یا مسکونی، فرسایش خاک و کاهش نفوذپذیری و ظرفیت نگهداری آب را از عوامل موثر در رخداد سیل در یک حوزه آبخیز دانست.

دکتر پوررضا در ادامه بیان کرد: نفوذپذیری آب در جنگل ۴۰ برابر اراضی بدون پوشش است، متاسفانه سالانه  ۹۸۹ هکتار از جنگل های استان کرمانشاه تخریب می‌شود.

در ادامه دکتر محمد شریفی عضو هیأت علمی گروه مهندسی عمران دانشگاه رازی  در خصوص"نقش سازه های هیدرولیکی بر کنترل سیلاب های محتمل" به ایراد سخنرانی پرداخت.

وی اظهار داشت: حوضه آبریز بخشی از یک خشکی است که تمام آب بارش یافته و یا جاری شده در آن به یک نقطه انتهایی برسد. با آنچه که تعریف شد می‌توان به این نتیجه رسید که داخل حوضه‌های آبریز، رودخانه‌ها، جاده‌ها، جنگل‌ها و حتی شهرها نیز قرار دارند.

دکتر شریفی با اشاره به اهمیت سدهای تاخیری افزود: سدهای تاخیری برای کنترل سیلاب و ایجاد تاخیر و تعویق در جریان ساخته می‌شوند. لذا با ذخیره مقداری از سیلاب، مقدار دبی اوج سیلاب را تقلیل داده و زمان رسیدن آن به نقطه موردنظر را افزایش می‌دهند و عواملی نظیر خصوصیات ژئومورفولوژیکی، فیزیولوژیکی، حجم و موقعیت سدها و... بر راندمان و نحوه عملکرد آنها اثرگذارند.